Jakość debaty publicznej, a historyczne przyczyny tolerowania prawnej dyskryminacji mężczyzn

Jurydyzacja życia a skuteczność prawa. Kwartalnik Prawo-Społeczeństwo 1/2015. Marcin Hotel, Aleksandra Rychlewska.

Aby zrozumieć owe regulacje należy prześledzić, jak ewoluowało podejście do prawa na przestrzeni wieków. W państwie rzymskim źródłem prawa była sprawiedliwość: ius pochodzi od iustitia (sprawiedliwość), a wszyscy byli jej podporządkowani. Z czasem jednak sprawiedliwość pojmowaną przez starożytnych Rzymian, czyli stałą i niezmienną wolę przyznawania każdemu należnego mu uprawnienia (constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi), zastąpiła sprawiedliwość społeczna, pod którą rozumiemy ochronę pewnych uznawanych w danym społeczeństwie wartości. Współcześnie żyjemy w kobietocentrycznym (gynocentrycznym) świecie, a więc i system prawny koncentruje się na kobietach i ich problemach. Ponieważ kobiety lubią raczej stabilizację i spokój,  nie dążą do podejmowania ryzyka, czy ponoszenia odpowiedzialności za swoje decyzje (albowiem zawsze winny jest „ten zły i niesprawiedliwy” – mężczyzna), to proces jurydyzacyjny tylko umacnia ich pozycję prawną i tym samym realizuje sprawiedliwość społeczną.

Marcin Hotel i Aleksandra Rychlewska twierdzą, że:

Jurydyzacja występuje głównie w systemach totalitarnych, ale coraz częściej można ją też dostrzec w ustrojach liberalnych. J. Habermas nazywa to wręcz „kolonizacją” społeczeństwa przez prawo. Tendencja ta jest związana z nasilającym się interwencjonizmem państwa w problemy społeczne, który bardzo często „remedium na całe zło” upatruje w zmianach legislacyjnych. Jej teoretycznym podłożem jest pozytywistyczna wizja prawa, która pojęcie prawa identyfikuje z prawem państwowym. Skoro tak, to nie istnieje żadne prawo inne niż to ustanowione przez powołany do tego organ, np. prawo moralne.

Kolonizacja społeczeństwa przez prawo dyskryminujące mężczyzn w praktyce

Ponieważ żyjemy w kobietocentrycznym świecie, to jesteśmy świadkami totalnej „kolonizacji” społeczeństwa przez prawo dyskryminujące mężczyzn. Aby zrozumieć, dlaczego tak się dzieje, należy wyjaśnić różnice między sprawiedliwością rozumianą przez starożytnych Rzymian a współcześnie dominującą sprawiedliwością społeczną. „Oderwanie” się moralności od prawa miało miejsce w czasach Oświecenia i Rewolucji Francuskiej. Od tego momentu sprawiedliwość nie pojmuje się jako stałą i niezmienną wolę przyznawania każdemu należnego mu uprawnienia, ale uznaje się, że sprawiedliwość jest wynikiem rozwoju idei prawa naturalnego i upodmiotowienia politycznego i prawnego niemal każdego żywego człowieka. Co to oznacza w praktyce?

Mianowice we współczesnych państwach liberalnej demokracji (a do takich formalnie należy Polska) źródłem praw człowieka jest fakt, że jest człowiekiem. Każdy człowiek jest autonomicznym źródłem słuszności, dobra i sprawiedliwości. Piękne to, ale nie da się zbudować jasnej koncepcji sprawiedliwego państwa.  Wiele rozwiązań prawnych przejęliśmy od Rzymian, ale przejęliśmy tak jakby tylko techniczną jego część, lecz nie istotę. Nie da się jednak istoty prawa obowiązującego w starożytnym państwie rzymskim przenieść do państw współczesnych, a co za tym idzie – nie będziemy mieć tak sprawiedliwego systemu prawnego, jaki mieli Rzymianie w okresie klasycznym, jeżeli będą obowiązywać systemy polityczne oparte o ustroje chroniące wartości wysuwane w czasie Oświecenia i Rewolucji Francuskiej.

Ponownie wróćmy do artykułu o jurydyzacji. Autorzy dochodzą do wniosku, że:

Obecnie stawiamy czoła prawu, które ma na celu uregulowanie każdego aspektu naszego życia. Po pierwsze jednak, nie rozwiązuje to problemów istniejących w społeczeństwie, a po drugie wątpliwy jest również jakikolwiek wpływ prawa na niektóre dziedziny przez nie uregulowane. Głównym tego powodem jest szczegółowość norm prawnych oraz częstość nowelizacji, co uniemożliwia przyswojenie ich treści i internalizację.

Postaram się przenieść powyższe rozważania teoretyczne na grunt praktyczny. Zgodnie z pierwotnym pojęciem sprawiedliwości, czyli stałą i niezmienną wolą przyznawania każdemu należnego mu uprawnienia, należałoby przyjąć, że ojciec ma prawo uczestniczyć w wychowywaniu dziecka. Jednak zgodnie ze współczesną koncepcją sprawiedliwości społecznej i tym, że niemal każdy aspekt relacji między ojcem i matką dziecka został uregulowany przepisami, to ciężko jest stwierdzić co dokładnie jest dozwolone i gdzie sięgają kompetencje państwa.

To z kolei może prowadzić do nadużyć ze strony organów publicznych, w tym przypadku sądu, ponieważ zawsze będzie istnieć możliwość znalezienia przepisu, który dany element relacji między ojcem i matką dziecka by regulował. Ostatecznie ojciec, mimo że formalnie ma prawo do uczestniczenia w wychowywaniu dziecka, to na skutek działania sądu może być pozbawiony tego prawa niemal dowolnie. Przykładowo sąd może w przypadku ustanowienia wspólnej naprzemiennej władzy rodzicielskiej uznać, że rodzice nadal by ze sobą rywalizowali stosując niewłaściwe metody wychowawcze, polegające na próbie dyskwalifikacji drugiego rodzica w oczach dziecka, czy też form przekupstwa poprzez zapewnienie dziecku atrakcyjniejszych form spędzania czasu wolnego czy zakupu droższych rzeczy i na tej podstawie stwierdzić, że to matka da lepszą gwarancję sprawowania władzy rodzicielskiej zgodnie z dobrem dziecka. Starożytni Rzymianie powiedzieliby w takiej sytuacji, że mamy do czynienia z jawną niesprawiedliwością, a współcześnie mówi się, że sąd wydał sprawiedliwy wyrok, bo zostały zachowane wszystkie procedury

Wniosek? Dyskryminować i lekceważyć problemy mężczyzn można

Dlaczego zatem system prawny pozwala na dyskryminację mężczyzn? Dlatego, że tak jest skonstruowany i dyskryminację mężczyzn najwidoczniej ma na celu (w razie braku argumentów została stworzona definicja tzw. dyskryminacji pozytywnej, służąca usprawiedliwianiu jej). Ponownie zacytuję fragment artykułu:

Zagrożenie w nadmiernej regulacji życia dostrzeżono już w starożytności, formułując paremię summum ius summa iniuria.