Typy narcyzmu męskiego i żeńskiego

Udostępnij Tweetnij

Zostań darczyńcą/wesprzyj autoraJeśli doceniasz stronę, kliknij, by dowiedzieć się o sposobach wsparcia 🙂

Typy narcyzmu męskiego i żeńskiego (w tym NPD), dzielimy zależnie od tego, która faza rozwoju psychoseksualnego dziecka została zaburzona przez złe doświadczenia, lub złe interakcje z rodzicami. Obejmują one zachowania wobec dziecka: nieufne, lekceważące, krytykanckie, odrzucające, oskarżające, manipulatorskie, zboczone, uwodzicielskie, zbyt idealizujące, pozwalające na zbyt dużo, lub kontrolujące (po prostu skrajne, ponieważ w zachowaniach rodziców lub otoczenia dominuje jeden typ zachowania wobec dziecka – skrajnie pozytywny lub prędzej skrajnie negatywny).

Zachęcam naprawdę do poczytania całości, bo sporo osób może odnaleźć w tym genezę swoich problemów lub swoich cech charakteru. Stało się to podczas nieuświadomionych relacji z rodzicami, lub otoczeniem w bardzo wczesnym dzieciństwie.

Zaprezentuję w tym artykule konsensus z książki psychologa Kazimierza Pospiszyla z 1995 roku pt. „Narcyzm”. Wrzucam to za zgodą. Proszę nie oburzać się o seksualną terminologię oznaczeń typów narcyzmu, ponieważ rozwój psychiczny dziecka rozwija się również na podstawie zachowań pseudoseksualnych, głównie w kierunku matki, jak ssanie piersi, nauka kontroli swojej fizjonomii, czy też nauka tożsamości płciowej. Ta może dać dziecku już w młodym wieku NIESŁUSZNE upokorzenia, lub darmowe, NIESŁUSZNE nagrody. Kto się nie lubi z psychoanalizą i Freudem ten się zawiedzie.

Pamiętajmy, że narcyzm potrafi wpływać na własną identyfikację z płcią, na orientację seksualną, jak również na niezbyt zdrowe zachowania w relacjach heteroseksualnych. Jednak czytając o tym musimy wiedzieć, że nie jest to reprezentacja całej jednej, drugiej czy obu płci.

Typy narcyzmu męskiego

Duże zasługi w poznaniu mechanizmu tworzenia się dziecięcego narcyzmu należy oddać G. Schoenewolfowi (por. K. Pospiszyl, 1995). Według tego autora dziecięcy narcyzm u mężczyzn jest rodzajem nabytych cech charakteru, które powstają jako obrona przeciw przeszkodom pojawiającym się na drodze normalnego dążenia chłopca do wyrażenia swych pragnień i prawdziwych cech osobowości. Pragnienia te uosabia męski Eros znamionujący się dążeniem do uzyskania satysfakcji z męskich potrzeb miłosnych, które z kolei polegają na ustaleniu przyjaznej niezależności od matki i identyfikacji z kochającym syna ojcem prowadzącej do pozbycia się lęku przed kobietą, a także zazdrości wobec matki o jej możliwości rodzenia. (G.Schoenewolf, 1989, s.144 za: K.Pospiszyl, 1995).

Falliczny. Polega na przyjęciu postawy „silnego” i „twardego” mężczyzny, dumnego ze swej męskości (swego penisa). Mężczyzna z tym typem narcyzmu otwarcie prezentuje swą wyższość wobec kobiet, którymi lubi się jednak otaczać, gdyż stanowią one żywe dowody jego męskości. Zabiega także o wielu męskich przyjaciół, lubi grać rolę VIP, także wśród mężczyzn. Przejawia jednak zarówno do mężczyzn jak i do kobiet wrogą postawę, realizując w życiu hasło: „skrzywdź innego człowieka, zanim on skrzywdzi ciebie!”. Mężczyźni tacy mają histeryczne i narcystyczne matki, które poniżają i wyśmiewają chłopca, szczególnie wtedy, kiedy zaczyna on wyraźnie identyfikować się z ojcem lub innym mężczyzną. Mężczyźni tacy są wychowywani tylko przez matki bądź mają ojców z tym typem narcyzmu i powielają wzorzec.

Pasywny i pasywno-agresywny. Cechuje się pozorną uległością i posłuszeństwem wobec kobiet. Wybiera często na żonę kobietę uczynną, zaradną i dominującą, u boku takiej kobiety przedstawia siebie jako nowoczesnego mężczyznę, obrońcę kobiet (wyłącznie ich) itp. Jednak jego postawa zarówno wobec „tej jedynej”, jak i kobiet w ogóle cechuje się biernym oporem, ujawniającym się w wielu sferach pożycia małżeńskiego. W życiu seksualnym mężczyźni, o których mowa, mają różnego rodzaju okresowe zaburzenia, np. przedwczesny wytrysk, brak wzwodu, za które obarczają winą partnerkę. Sprawiają wrażenie spokojnych, zrównoważonych, prawdziwych gentlemanów, przykrywając w ten sposób chłód uczuciowy wobec partnerki. Jej uwagi i życzenia na temat zacieśniania związków traktują jako szaleństwa i wariactwa, ponieważ ci mężczyźni tak naprawdę boją się kobiet i emocji.

Tacy mężczyźni mieli bardzo aktywne i dominujące matki, które dążyły za wszelką cenę do emocjonalnego podporządkowania sobie syna przez co zdrowa relacja seksualna z nową kobietą nie jest możliwa. Jest możliwa tylko uległość i strach. Ojcowie są albo nieobecni, albo pasywni i nie wtrącający się do wychowania syna przez matkę.

Analny. Cechuje się drobiazgowością, pedanterią i gderliwością (tj. ciągłe narzekanie, zwracanie uwagi na drobne uchybienia i wyrażanie niezadowolenia.). Dziecko może wykształcić przesadne zainteresowanie porządkiem, kontrolą i regułami jako mechanizm obronny przed lękiem lub wstydem.

Sadystyczno-analny. Dąży do poniżenia i całkowitego zdominowania kobiety, dlatego wybiera często na towarzyszki życia kobiety z niższych warstw społecznych lub „w jakiś inny sposób mające niższą wartość”. Stanowią one łatwiejsze dla niego zdobycze, oraz łatwe do zdominowania, kontrolowania, poniżenia i zdyskredytowania obiekty. Narcyzm analny opiera się na perfekcji w wykonywaniu zadań, dominacji nad innymi za pomocą swojej „lepszości” i podkreślaniu własnej przewagi moralnej lub organizacyjnej.

Masochistyczno-analny. Wiąże się z kobietami agresywnymi oraz ma zdolność do specjalnego wzbudzania złości u swych partnerek. Mężczyźni z obydwoma typami narcyzmu analnego mają tendencję do opóźnionego wytrysku nasienia, a także upodobania do różnego rodzaju ekscesów seksualnych, przy czym mężczyźni ze skłonnościami sadystycznymi przejmują zwykle inicjatywę w odszukiwaniu różnych sztuczek miłosnych, głównie w celu podporządkowania sobie partnerki, podczas gdy mężczyźni o typie masochistycznym prowokują partnerki do przejawów różnego rodzaju agresji seksualnej.

Postawa narcyzmu analnego rozwija się u chłopców w okresie intensywnego „treningu klozetowego”. Gdy matka jest w tym okresie surowa i wymagająca, wykształca typ o charakterze analno-masochistycznym, jeśli zaś jest nadmiernie łagodna powoduje u syna rozwinięcie się cech narcyzmu sadystyczno-analnego. Ojcowie są albo bardzo surowi, pedantyczni i chłodni uczuciowo, albo nieobecni.

Oralny. Typ ten powstaje w czasie karmienia dziecka piersią. Jak ma to miejsce w przypadku narcyzmu analnego, i w tym przypadku mamy do czynienia z dwoma odmianami wynikającymi zarówno z cech charakterologicznych matki, jak i ze sposobów karmienia przez nią dziecka. Gdy dziecko nie jest karmione piersią, nie są przestrzegane pory posiłków (jest niedokarmione albo przekarmione), nabywa cech lękowych, niepewności siebie (i swojej męskości!). Powoduje to u mężczyzny postawy uległe i uczynne wobec kobiet, jednak jest to sposób przyczajenia się, gdyż na tę łagodność i uległość potrafi on chwytać kobiety jak pająk w sieć. W momencie gdy kobiety są uwikłane pajęczyną przytłaczających je obowiązków, mężczyźni ci mają jednak tendencje do bezwzględnego atakowania ich.

Natomiast dzieci karmione piersią zbyt długo, nadmiernie przez matki rozpieszczane ujawniają skłonności do alkoholizmu, narkotyków, wyuzdania seksualnego itp. Ojcami mężczyzn mających narcyzm analny byli albo mężczyźni całkowicie pasywni, „oralni” albo nie uczestniczący w procesie wychowywania synów – nieobecni psychicznie lub fizycznie.

Psychopatyczny. Narcyzm jest głównym objawem na obrazie klinicznym psychopatycznego zaburzenia osobowości. Narcyzm psychopatyczny ma dwie odmiany, podobnie jak psychopatia: – impulsywny, który nie umie hamować swoich agresywnych reakcji i znajdujący wyraźną przyjemność w znęcaniu się fizycznym nad ludźmi; – kalkulatywny, który nie ukazuje swych „krwiożerczych” skłonności, działający w sposób ukryty, złośliwość wobec kobiet (i ludzi w ogóle) typ ten starannie ukrywa pod maską życzliwości.

Drugi typ narcyzmu psychopatycznego różni się od poprzednio omówionych, także cechujących się skrywaną pod maską dobroduszności wrogością do kobiet i „świata”, tym, że tkwi w nim element przyjemności graniczącej z rozkoszą w przypadku sprawiania innej osobie fizycznego lub psychicznego bólu (w tamtych przypadkach głównym motywem wrogości było „odegranie się” i płynące stąd poczucie triumfu, że „jest się górą”). Narcyzm psychopatyczny kształtuje się u tych chłopców, którzy doznawali okrucieństw ze strony najbliższego otoczenia, a w szczególności ze strony matek.

Perwersyjny. Dotyczy chłopców zbyt silnie przywiązanych do matki, ma bowiem być „ostatnim przyczółkiem obrony własnego ja przed całkowitym zlaniem się z ciałem i duszą matki”. Cała gama dysfunkcji począwszy od homoseksualizmu, spełnia rolę mechanizmów obrony przed np. nazbyt emocjonalnie zaborczą matką oraz kobietą w ogóle. Ojcowie chłopców z narcyzmem perwersyjnym są albo odrzucający (syna od młodości traktują bardzo źle), albo nieobecni.

Psychotyczny. Ujawnia się w całkowitym wycofaniu się z otaczającego świata w swój własny „świat urojony”. Mężczyzna z tym typem narcyzmu wykazuje niezdolność do nawiązywania kontaktów z otoczeniem, wycofuje się, zamyka wewnętrznie, izoluje od ludzi. Ten typ narcyzmu jest zwykle wzbudzany przez psychotyczne matki (albo matki przejawiające zaburzenia osobowości graniczące ze stanem psychotycznym), nie przekracza on jednak granicy jakościowych zmian w psychice.

Typy narcyzmu żeńskiego

Jeśli chodzi o narcyzm żeński G. Schoenewolf pisze: „Podobnie jak w przypadku męskiego narcyzmu, narcyzm kobiecy jest zespołem nabytych cech charakteru, które powstają jako obrona przeciwko utrudnieniom na drodze do zaspokojenia normalnych, kobiecych dążeń dziewczynki. W najgłębszych podkładach tego narcyzmu tkwi złość z tego powodu, że została ona okradziona z penisa, przyjemności, prestiżu i siły związanej z nim. Jest to także złość w stosunku do matki ograniczającej jej kobiece dążenia oraz ojca, który jest albo zbyt słaby, żeby łagodzić wymagania matki wobec niej, albo też równie złośliwy lub wyzyskujący”. (G.Schoenewolf, 1989 za: K.Pospiszyl, 1995).

Narcystyczna, kobieca złość kierowana jest pierwotnie do obojga rodziców w wyniku lęku przed odrzuceniem, później jednak kanalizowana jest we wrogości do ojca, jako ostatecznego zdrajcy, a poprzez niego we wrogości do wszystkich mężczyzn. ( G.Schoenewolf, s.64 za: K.Pospiszyl, 1995).

Należy zwrócić także uwagę na to, że „tak jak właściwa identyfikacja płciowa u chłopca bywa zagrożona nadmierną bliskością związku emocjonalnego z matką, tak podstawowym zagrożeniem dla rozwoju społecznego dziewczynki jest nadmierne odseparowanie się od matki (C.Gilligan, s.8 za:K.Pospiszyl, 1995). W procesie identyfikacji płci niebagatelne znaczenie ma też pozytywne lub negatywne rozwiązanie kompleksu Edypa i Elektry. Mam tutaj na myśli opracowanie autorstwa R.C.Lane i W.B.Goeltz, 1998.

Wyrazem błędów wychowawczych w relacjach rodzice dziecko – córka są następujące typy narcyzmu kobiecego:

Męsko-agresywny, kobiecy falliczny. Kobieta silnie identyfikuje się z rolą mężczyzny (właściciela penisa), ponieważ nie godzi się w swojej podświadomości, a czasem i w świadomości, z faktem, że jest kobietą. Cały impet agresji tego typu kobiet jest nakierowany na mężczyznę, nad którym kobiety te za wszelką cenę chcą wykazać swoją wyższość. W związku z tym, że kobiecie jest trudno wykazać przewagę fizyczną nad mężczyzną, całą swoją walkę skupia ona na swojej sferze intelektualnej. Kobieta z tym typem narcyzmu konsekwentnie gromadzi wiedzę o życiu i o sposobach jego ułatwiania, jednak, wcale nie po to, by być bardziej inteligentną, ale by pokazać swoją wyższość nad innymi, a szczególnie mężczyznami w tym względzie. Na partnerów życiowych dobiera sobie mężczyzn pasywnych narcystycznych, ponieważ takich najłatwiej jest modelować według własnych upodobań. Jej celem jest całkowita feminizacja partnera, aby mieć u swego boku „uległą żonę”. W życiu intymnym u kobiet takich ma miejsce anorgazmia (niemożność doświadczania orgazmu) i zanik zainteresowania życiem seksualnym-oziębłość płciowa. Kobiety z tym typem narcyzmu mają matki o podobnych cechach narcyzmu lub o cechach histerycznych, a ojcowie są albo fizycznie i psychicznie nieobecni, albo pasywni.

Histeryczny. Polega na przekonaniu kobiety, że „wszyscy mężczyźni to dzikie, zwierzęce bestie, czyhające na to, by złowić ofiarę w postaci naiwnej kobiety!” Taka postawa powoduje wrogość wobec mężczyzn, a jednocześnie lęk przed nimi. Lęk przed prymitywną siłą mężczyzny nie pozwala kobietom na otwarte wyrażanie agresji, czynią to więc w sposób zakamuflowany: są uwodzicielskie, łatwo dostosowują się do wymagań atrakcyjnego mężczyzny, potrafią być wobec niego uległe, błyskotliwe i samodzielne – w zależności od tego, jakie cechy u kobiet ceni on najbardziej. Swój urok osobisty roztaczają tylko do momentu, aż nie odczują władzy nad swym ukochanym. Gdy osiągną ten cel zaczynają w mniej lub bardziej wyszukany sposób udowadniać partnerowi jego niedoskonałość. Kobieta z narcyzmem histerycznym łatwo angażuje się w życie seksualne, jednakże brakuje jej w tym względzie autentyczności. Potrafi jednak precyzyjnie „wyczuć” i zwieść partnera, udając zadowolenie seksualne, symulując orgazmy w czasie stosunku, wydając „dzikie okrzyki rozkoszy” itp. Po pewnym czasie okazuje w sposób równie ostentacyjny brak zadowolenia i oziębłość, której winny jest partner. Najlepiej taka kobieta czuje się w stosunku seksualnym z tak „prymitywnym” lub silnym mężczyzną, że „nie widzi sposobu zapanowania nad nim”, tylko wtedy jej całkowite zatracenie się w rozkoszy seksualnej zyskuje usprawiedliwienie (przed nią samą!).

Histeryczne narcystki nie tyle są „nauczycielkami skromności” dla mężczyzn, ile doprowadzają ich do utraty pewności działania i impotencji seksualnej, szczególnie wtedy, gdy ich partnerami stają się mężczyźni niezbyt pewni swojego statusu społecznego, cechujący się słabą identyfikacją płciową. Metody upokarzania mężczyzn przyjmują różne formy np. uczennica, studentka chce za wszelką cenę uwieść nauczyciela; sekretarka-szefa; dewotka – ojca duchownego itp. Kobieta taka „zastawia sidła” na mężczyznę bardzo atrakcyjnego ze względu na jego prestiż społeczny. Jednak, kiedy ofiara znajdzie się już w sidłach, uwodzicielka nagle zmienia front. Pojawia się albo „uświęcone oburzenie” na bezwstydnika, który ośmiela się robić nieprzystojne propozycje, albo, po odpowiednio dokładnym „spoufaleniu się” z mężczyzną swoich marzeń, kobieta zaczyna ostentacyjnie demonstrować władzę, jaką ma nad nim, poprzez wyśmiewanie jego wad.

Ten typ narcyzmu kształtuje się u tych dziewcząt, których matki wykazują histeryczne cechy narcyzmu, ojcowie ujawniają cechy fallicznego konserwatyzmu, a przy tym są pasywni. Dziewczęta te są uroczymi dziećmi, od początku jednak mają cechy uwodzicielskie, za które to zachowanie są często krytykowane głównie przez matki. W tym typie narcyzmu córki i matki (takie podobieństwo jest często regułą) mamy do czynienia z ewidentnym konfliktem edypalnym. W zależności od karzącej, czy tłumiącej postawy matki uwodzicielskość córki przybiera bardziej lub mniej ukrytą postać.

Analny. Podobnie, jak u mężczyzn wyróżnia się w jego obrębie dwa podtypy:

Sadystyczno-analny. Kobieta taka uważa, że dzika bestia tkwiąca w mężczyźnie musi być przez nią poskromiona i z konieczności położenia tamy owym „bestialskim zapędom” czyni to zadaniem swojego życia. Angażuje się w związki intymne z partnerami uległymi i niezbyt pewnymi swojej męskiej roli. Przez cały czas trwania swojego związku poddaje swojego mężczyznę „procesowi uczłowieczenia”, kierując cywilizacyjne zapędy nie tylko na „wykorzenienie brutalności i agresji”, lecz także na każdym kroku demonstrując swą abominację do szeregu męskich własności fizjologicznych, jak ostry pot, przypominające małpę owłosienie ciała, „niehigieniczne” oddawanie moczu na stojąco, co powoduje zanieczyszczenie sanitariatów itp. Niejednokrotnie te treningi przeprowadza na oczach dzieci, kontrolując w ich obecności, czy ojciec posprzątał po sobie łazienkę i na każdym kroku ujawniając wstręt do wszelkich męskich cech i fizjologicznych własności męskiego ciała, które programowo wyszydza. Życie z taką kobietą stanowi dla mężczyzny pasmo nie kończących się wyrzeczeń i upokorzeń, począwszy od koniecznych i całkowicie niezbędnych (skrupulatnie kontrolowanych) zabiegów higienicznych, aż po różne formy zmuszania partnera do wyzbywania się „zwierzęcych atrybutów”, jak: ogolenie przed stosunkiem włosów na piersiach lub dokładne pozbawienie zwierzęcego owłosienia w gabinetach kosmetycznych, konieczność używania prezerwatyw tylko po to, aby nie „zabrudził jej” spermą itp.

Masochistyczno-analny. Kobieta reprezentująca ten typ narcyzmu nie tylko łączy się zazwyczaj z agresywnym i dominującym partnerem, ale dodatkowo prowokuje go własną agresją. Cały czas kobieta ta uznaje swojego partnera za okrutnika i nieczułego gada, podczas gdy siebie gloryfikuje, wychodząc z przeświadczenia, że jest bardzo dobra dla swojego partnera. W życiu seksualnym kobieta o masochistycznym odcieniu narcyzmu analnego prowokuje do gwałtownych reakcji wobec siebie, dodatkowo czerpiąc wtórne zadowolenie z tego, że „ona biedna musi wszystko znosić”, ale jest na tyle dobra, że czyni to w imię wyższych celów.

Ten typ narcyzmu rozwija się w okresie, głównie analnym, w czasie intensywnego treningu klozetowego dziewczynki. Zwykle wpajająca dyscyplinę matka albo demonstruje reakcje wstrętu do ojca i mężczyzn w ogóle, albo przejawia „prowokującą uległość”. Ojcowie prezentują podobne cechy psychiczne do tych, jakie przejawiają matki, przy czym zwykle następuje tutaj skrzyżowanie postaw: ojcowie córek wychowywanych przez matki sadystyczne cechują się pasywizmem nie tylko wobec żon, lecz i dzieci, pozwalając im na wszystko, natomiast ojcowie córek wychowywanych przez matki masochistyczne mają cechy sadystyczne i poddają córki rygorystycznej, zabarwionej agresją kontroli.

Oralny. Powstaje w okresie karmienia piersią i, jak ma to miejsce u mężczyzn, ma dwie postacie.

Sadystyczno-oralny. U dziewczynki, która „zafiksuje się” na piersi matki (ma to miejsce w przypadku niedostatków pokarmu lub błędów popełnianych w karmieniu), powstaje narcyzm sadystyczno-oralny, który przejawia się w takich zachowaniach jak ciągłe upominanie i strofowanie mężczyzn. Kobiety z tą postacią narcyzmu wynajdują na partnerów życiowych mężczyzn o „niezdrowych skłonnościach”, np. alkoholików, głównie dlatego, że nieodpowiednie zachowanie się męża, czy kochanka stwarza pole do oficjalnego przejmowania opieki nad nim i otwartego krytykowania jego zachowania się. Ten typ kobiet może stopniowo wytworzyć u mężczyzny różnorodne skłonności nałogowe (nadużywanie alkoholu, narkotyków, zamiłowanie do hazardu oraz nadmiernego seksu), po to, by pokazać sobie, partnerowi i „światu”, że związek istnieje tylko dzięki niej” oraz, że wady zachowania mężczyzny przekonują do kierowania nim.

Infantylno-submisywny, masochistyczno-oralny. Kobiety takie mają skłonności do uzależnień, które jednak najczęściej przejawiają w stosunkowo łagodnej postaci – w nadmiernym jedzeniu. Na partnerów życiowych wybierają „dobrych żywicieli”, tzn. mężczyzn zajmujących wysokie pozycje społeczne, szczególnie wtedy, gdy stanowiska te wiążą się z wysokimi dochodami, albo też zaradnych w kontekście zdobywania materialnych środków do życia. Kobiety te są ciągle niezadowolone z opiekuńczych potencjalności partnera i uważają, że mężczyzna, „z którym dzielą łoże małżeńskie” powinien dążyć do czegoś więcej.

W sferze życia seksualnego kobiety mające narcyzm oralny dążą do upokorzenia mężczyzny, czynią to dwutorowo w zależności od tego, który podtyp reprezentują. Przedstawicielki podtypu sadystyczno-oralnego narzucają mężczyźnie reguły gry, którym nie może sprostać. Kobiety zaliczone do podtypu infantylno-submisywnego całkowicie podporządkowują się inwencji mężczyzny, nie przejawiając żadnej własnej aktywności w kierunku bogacenia gry miłosnej. Reprezentantki obu podtypów ujawniają niezadowolenie ze zbliżeń intymnych, winiąc za taki stan rzeczy „nieporadność” partnera.
Dziewczynki z oralnym typem narcyzmu są wychowywane w zasadzie przez matki o podobnych cechach, manifestujących skłonność do wpajania córkom przekonania, że muszą wziąć odwet za krzywdy doznane przez nie (tj. matki) od mężczyzn”. Ojcowie ujawniają chłód uczuciowy lub są emocjonalnie nieobecni.

Homoseksualny. Polega na jawnym przetworzeniu wstrętu do mężczyzny i jego genitaliów w uwielbienie dla kobiet i kobiecości. Kobiety mające lesbijskie skłonności były wychowywane przez zaborcze i wścibskie matki, ujawniające często wyraźnie konkurencyjną postawę wobec córek. W takich przypadkach córka szybko przenosi swoje uczucia z matki na ojca, jednak najczęściej „miłość ta nie zostaje przez ojca przyjęta!” Istnieją dwie przyczyny takiego stanu rzeczy: 1. Ojciec może być zbyt słaby i boi się złośliwej postawy żony, jako zemsty za „zabieranie jej miłości córki” 2. Ojciec początkowo bardzo żywo przyjmuje uczucia córki, jednak z chwilą stwierdzenia dużej ich gwałtowności zaczyna odczuwać lęk i niepokój, „że coś jest nie tak” i wtedy gwałtownie córkę odtrąca. Tak więc homoseksualizm żeński wynika z ambiwalentnego stosunku do matki i odrzucenia emocjonalnego przez ojca (por. Z.Freud za: K.Pospiszyl, 1995).

Pograniczny. W obrębie tego typu wywodzą się wszystkie „kobiety nawiedzone”, bezkrytyczne dewotki, radykalne działaczki polityczne i społeczne. Niezależnie od tego, co jest celem ich walki, podświadomie walczą z lękiem przed zdominowaniem, zgwałceniem i rozkochaniem przez mężczyznę, którego panicznie się boją a zarazem pragną!. Z tego wizerunku pełnego sprzeczności wynikają w zasadzie sprzeczne postawy wobec mężczyzn: z jednej strony kobiety z tą odmianą narcyzmu gardzą mężczyznami i widzą w nich nieprzejednanych wrogów, z drugiej jednak bezkrytycznie wielbią niektórych z nich, w szczególności tych, którzy postępują zgodnie z wyznawanymi przez nie zasadami, tzn. dewotki – księży i ludzi związanych z kościołem, działaczki – przywódców danych organizacji. Uwielbienie to ma charakter platoniczny, z uwagi bowiem, na poważny stopień zaburzeń w zachowaniu, życie seksualne tych kobiet bywa bardzo upośledzone. Nawet jeśli taka kobieta ulega uwielbianemu przez siebie mężczyźnie, to stosunki seksualne z nim rzadko ją zadowalają, ukazują bowiem, według niej drugą, „zwierzęcą” naturę tego „wysoce szlachetnego człowieka”.

Kobiety ujawniające tą postać narcyzmu najczęściej były wychowywane przez matki, które cechowały się narcyzmem masochistycznym lub pogranicznym. Ojcowie mają cechy okrucieństwa i czerpią przyjemność ze znęcania się nad córkami. Wiele z grupy tych dziewcząt doświadczyło uczucia uwiedzenia przez ojca, starszego brata itp. Ten typ narcyzmu jest reprezentowany w podręczniku DSM-IV za sprawą pogranicznego zaburzenia osobowości oraz antysocjalnego zaburzenia osobowości.

Psychotyczny. Nawiązuje, tak jak miało to miejsce u mężczyzn, do wycofania się w świat urojony na skutek lęku przed przedstawicielami płci przeciwnej, z jednoczesną utratą kontaktu ze światem realnym. Przyczynami tego typu narcyzmu u dziewcząt są: uczucie beznadziejności wobec agresji matki, przy równoczesnym silnym przekonaniu, że liczy się tylko matka; nienawiść do matki przy jednoczesnym poczuciu bezsilności wobec niej. Sytuacja taka wynika z faktu bolesnego odrzucenia dziewczyny przez ojca.

Narcyzm występuje także jako oddzielna jednostka nozologiczna pod postacią narcystycznego zaburzenia osobowości (NPD) w DSM-IV. To zaburzenie osobowości ma według A.S.Rebera (1985) następujące objawy: przesadzone poczucie własnej ważności, tendencja do przeceniania własnych osiągnięć, ekshibicjonistyczne domaganie się uwagi i podziwu ze strony innych osób, zaabsorbowanie marzeniami o sukcesie, bogactwie, władzy, sławie, pięknie i idealnej miłości, przekonanie o własnej wyjątkowości i niepowtarzalności, wykorzystywanie innych dla własnych korzyści, zazdroszczenie innym lub przekonanie, że jest się obiektem zazdrości, arogancja i zarozumiałość względem innych, niewłaściwe reakcje emocjonalne na krytykę ze strony innych oraz brak empatii.

Jak widzisz człowieka, który gardzi słabościami i się tym upaja, lub znęca się nad słabszymi – prawie na pewno jest narcyzem.